2026, het keerpunt? – Uitdagingen en kansen voor een nieuwe samenleving

Al ruim acht jaar houd ik mij bezig met quantitative finance, oftewel macro-economie, waarbij ik diepgaand (wiskundig) analyseer hoe financiële markten functioneren, hoe de wereldeconomie zich ontwikkelt en welke invloed geopolitieke ontwikkelingen hierop hebben. De afgelopen jaren heb ik dan ook nauwgezet de fluctuaties in valuta, inflatie, schuldenniveaus en politieke spanningen gevolgd.

Het valt mij duidelijk op dat meerdere factoren samen het risico op een wereldwijde financiële crisis halverwege 2026 aanzienlijk vergroten. Deze situatie doet mij denken aan de Grote Depressie van 1929, maar speelt zich nu af in een veel complexere, digitaal verbonden wereld. Centrale banken blijven immers wereldwijd geld bijdrukken in een poging economische schade te beperken, wat leidt tot een structurele verzwakking van de koopkracht.

Mocht je het vergeten zijn of niet weten wat de Grote Depressie is: dit was een periode waarin de wereldeconomie, beginnend in 1929, in een diepe crisis raakte. Miljoenen mensen verloren hun baan, bedrijven gingen failliet en armoede nam wereldwijd sterk toe. Ook de banken en de overheden werden hierbij niet gespaard: ze gingen failliet of raakten diep in de problemen. Duizenden banken stortten in en veel overheden konden hun schulden of verplichtingen niet meer nakomen. Het gevolg van alles was dat het vertrouwen in de bestaande politieke en economische systemen ernstig werd aangetast. In veel landen nam het populisme toe, omdat mensen op zoek gingen naar eenvoudige oplossingen en sterke leiders die beloofden de crisis op te lossen. In Duitsland leidde deze onvrede en onzekerheid ertoe dat extremistische partijen, zoals de NSDAP onder leiding van Adolf Hitler, snel aan populariteit wonnen. Veel mensen zochten een zondebok voor hun problemen, waardoor minderheden en politieke tegenstanders vaak de schuld kregen van de economische malaise en sociale onrust (Federal Reserve History, z.d.; Wikipedia, 2024).

Waarom denk ik aan de diepe depressieperiode van 1929? Omdat er nu, net als toen, veel factoren tegelijk samenkomen die het risico op een grote wereldwijde crisis aanzienlijk vergroten. Zo is bijvoorbeeld de hoeveelheid dollars in omloop de afgelopen 26 jaar enorm gestegen (zie figuur 1): van ongeveer 500 miljard dollar in 1999 naar zo’n 2.400 miljard dollar in 2025, een groei van ongeveer 380%. Vooral sinds 2020 is deze stijging flink versneld, met een grote piek tijdens de coronapandemie. Deze sterke groei is het gevolg van het beleid van de Federal Reserve om in crisistijd extra geld te creëren, wat aanzienlijke risico’s met zich meebrengt (FRED, 2025).

Daarbij tel ik de stablecoins van cryptovaluta’s en andere nieuwe valuta’s nog niet eens mee. Deze hebben niet altijd een solide onderliggende waarde, maar stromen wel de financiële markten in. Alles bij elkaar verzwakt dit de positie van de dollar, waardoor ook de euro en andere valuta’s aanzienlijk in waarde kunnen dalen. Het gevolg: eerst inflatie, en uiteindelijk zelfs hyperinflatie. We zien nu al dat in landen als Turkije, Iran en Venezuela, waar de inflatie extreem hoog is of zelfs uit de hand loopt (hyperinflatie), het vertrouwen in het geld snel verdwijnt. Dit is het begin van een kettingreactie. Door hyperinflatie verliest geld razendsnel zijn waarde, waardoor de prijzen van dagelijkse producten enorm stijgen en onbetaalbaar worden. Zo kostte een kopje koffie in Venezuela op een gegeven moment (niet lang geleden) miljoenen bolivars, terwijl het salaris dat aan het begin van de maand werd uitbetaald, aan het eind van de maand vrijwel niets meer waard was. Dit leidt tot grote armoede, tekorten aan voedsel en andere basisproducten, massale emigratie en het instorten van de economie. Deze situatie laat zien dat hyperinflatie niet alleen een financieel probleem is, maar ook ernstige sociale en menselijke gevolgen heeft (NOS, 2018; VRT NWS, 2018; Investing Ideas, 2024; BankBlog, 2023).

Er wordt vaak gezegd dat de Amerikaanse Fed meer geld moet bijdrukken om de economie te ondersteunen, lenen goedkoper te maken en Amerikaanse producten aantrekkelijker te maken voor het buitenland. Maar dit kan ook leiden tot hogere prijzen, minder vertrouwen in de dollar en een grotere ongelijkheid tussen rijk en arm (MarketUpdate.nl, 2025). Zeker als we bedenken dat het grootste deel van het nieuw gecreëerde geld vaak direct in de aandelenmarkten terechtkomt, profiteren vooral mensen die al over veel vermogen beschikken. Hierdoor stijgen de prijzen van aandelen en andere bezittingen, terwijl lonen en spaargeld van mensen met lagere inkomens achterblijven. Dit vergroot de kloof tussen arm en rijk: gewone mensen verliezen koopkracht, terwijl rijkeren profiteren van de stijgende koersen. Zo kan geld bijdrukken zonder een eerlijke verdeling de ongelijkheid versterken.

Als we naar de huizenmarkt kijken, zien we dat vastgoedprijzen wereldwijd in de afgelopen vijf jaar minstens zijn verdubbeld. Het feit dat centrale banken meer geld bijdrukken en het in landen als Amerika relatief eenvoudig is om tot een miljoen euro aan hypotheek af te sluiten zonder vaste baan, maakt de huidige situatie sterk vergelijkbaar met de periode vlak voor de grote huizencrisis van 2009. Ter illustratie: ook tijdens de crisis van 2008-2009 zagen we een vergelijkbare situatie als nu. In de Verenigde Staten was er toen ook al een cultuur van te veel huizenbezit en snel stijgende huizenprijzen, veel mensen kochten huizen met hoge hypotheken die ze niet konden betalen zodra de markt daalde. Banken gaven deze leningen zonder voldoende zekerheid, waardoor er een financiële bubbel ontstond die uiteindelijk barstte. Toen de huizenprijzen daalden, konden veel huiseigenaren hun hypotheek niet meer betalen, dit leidde tot massale wanbetalingen en een grote crisis in de financiële sector. In 2009 daalden de huizenprijzen in sommige delen van Amerika zelfs met 50%, wat wereldwijd een zware economische crisis veroorzaakte. Om de economie te redden, verlaagde de Amerikaanse Federal Reserve de rente bijna tot nul en nam ze grootschalige maatregelen, zoals het opkopen van schulden en internationale samenwerking. Er was toen geen officieel plan voor een “grote reset”, maar veel beleidsmakers spraken wel over de noodzaak van ingrijpende hervormingen (Federal Reserve Board, 2010; Federal Reserve History, z.d.; Norada Real Estate, 2023; Wikipedia, 2024).

En nu, naast het waardeverlies van valuta’s en stijgende huizenmarkt, zien we dat er op alle niveaus ook nog spanningen ontstaan, met geopolitieke conflicten zoals Iran versus Israël en Rusland versus het Westen, die samen voor een explosieve mix zorgen. Daarnaast leidt de klimaatcrisis tot schaarste aan voedsel en water, waardoor het vertrouwen in overheden, centrale banken en grote techbedrijven langzaam afneemt. Ook krijgen we te maken met een nieuwe golf van (Gen)AI, waarbij kunstmatige intelligentie banen laat verdwijnen, maar ook zorgt voor vernieuwing en herinrichting van werk. Dit vraagt om aanzienlijke aanpassingen in het onderwijs en in overheidsstructuren.

Verder zien we dat de wereldwijde schuldenlast nog nooit zo hoog is geweest. Overheden, bedrijven en huishoudens zitten diep in de schulden, grotendeels gefinancierd met geld dat sinds de financiële crisis van 2008 door centrale banken is bijgedrukt. Deze schuldenberg is op zichzelf al onhoudbaar, en het uitblijven van renteverhogingen of juist een abrupte stijging daarvan kan banken en markten in de problemen brengen. Zoals hierboven al aangestipt, zien we bovendien een steeds snellere verzwakking van valuta’s door overmatige geldcreatie, waardoor inflatie zich verspreidt naar steeds meer landen, met name in ontwikkelingslanden en economisch kwetsbare regio’s.

Zo voorspelt het IMF bijvoorbeeld een wereldwijde groeivertraging in 2025, veroorzaakt door beleidswijzigingen, handelsspanningen en toenemende onzekerheid. Het waarschuwt dat de toenemende neerwaartse risico’s, zoals handelsoorlogen, volatiliteit op de financiële markten en verslechterende internationale samenwerking, de wereldwijde financiële voorwaarden verder kunnen verscherpen en zowel de korte- als langetermijngroeivooruitzichten kunnen belemmeren (IMF, 2025). J.P. Morgan Research bevestigt dit en schat de kans op een wereldwijde recessie vanaf 2025 op 40%. Dit komt door nieuwe importtarieven en minder overheidssteun, waardoor wordt verwacht dat de wereldwijde groei daalt tot slechts 1,3%, flink onder het normale niveau (J.P. Morgan Research, 2025).

Hoewel er geen consensus is dat er dit jaar direct een crisis zal uitbreken, zijn de meeste experts het erover eens dat de wereldeconomie zich in een kwetsbare positie bevindt. Door vertraagde groei, hoge waarderingen van activa, stijgende rentetarieven en onzekerheid over beleid is het financiële systeem fragiel. Een grote schok, of die nu economisch, politiek of technologisch van aard is, kan dan ook snel leiden tot een bredere financiële crisis (J.P. Morgan Research, 2025; UCLA Anderson, 2025).

Op technologisch vlak neemt de afhankelijkheid van cloud gebaseerde (Gen) AI en digitale infrastructuren nu al exponentieel toe. Als het vertrouwen in deze systemen wegvalt, bijvoorbeeld door grootschalige cyberaanvallen, politieke beperkingen, economische instabiliteit of een plotselinge crash op de financiële markten, kan een groot deel van de economie tot stilstand komen. Dit zou bedrijven, overheden en burgers kunnen dwingen om versneld over te stappen op lokale AI-systemen, iets wat nu voor velen nog ondenkbaar lijkt. Zo’n verschuiving kan leiden tot een gedecentraliseerde beweging die de machtsverhoudingen tussen grote tech bedrijven en individuele gebruikers ingrijpend verandert.

Kortom, we staan voor ingrijpende maatschappelijke en structurele uitdagingen. De verschillende factoren die hierboven zijn benoemd, kunnen ertoe leiden dat 2026 een kanteljaar wordt waarin economische, technologische en geopolitieke spanningen samenkomen in een wereldwijde crisis. De geopolitieke onrust zorgt daarbij voor onzekerheid en instabiliteit.

In de literatuur spreekt men in dit verband vaak over een “everything bubble”, die zich nu lijkt te voltrekken. Dit houdt in dat vrijwel alle soorten beleggingen en markten, zoals aandelen, obligaties, vastgoed en alternatieve investeringen, tegelijk sterk in waarde stijgen. Daardoor is het risico groot dat, zodra het vertrouwen wegvalt of de rente stijgt, veel markten tegelijkertijd fors corrigeren, met alle gevolgen van dien. De geschiedenis laat zien dat vergelijkbare omstandigheden vaak hebben geleid tot escalatie van conflicten, de vorming van nieuwe machtsblokken en verstoringen in wereldwijde toeleveringsketens, energievoorziening en grondstoffenmarkten. Het is dan ook niet ondenkbaar dat essentiële grondstoffen, zoals voedsel, water, metalen en energie, schaarser worden, wat inflatie aanwakkert en sociale spanningen vergroot. De klimaatcrisis werkt hierbij immers als een katalysator, met droogte, overstromingen en extreem weer die oogsten en infrastructuur zwaar helaas kunnen treffen.

Uiteraard hoop ik dat de hierboven geschetste scenario’s niet werkelijkheid worden, maar er zijn sterke aanwijzingen dat de fundamenten waarop onze wereldorde rust kwetsbaar zijn en op het punt staan te breken. Juist daarom is het belangrijk om nu al na te denken over veerkracht en autonomie. Zelfvoorzienende dorpen creëren, de lokale economie versterken, maar ook inzetten op lokale open source AI, peer-to-peer betalingssystemen en decentrale netwerken bieden perspectief. Zo kunnen we niet alleen deze crisis overbruggen, maar ook vanuit de chaos een nieuw systeem opbouwen dat rechtvaardiger, duurzamer en innovatiever is.

Persoonlijk denk ik dat 2026 het begin kan zijn van een radicale omslag waarin collectieve intelligentie en zelforganisatie centraal staan. Daarmee bedoel ik dat we gezamenlijk, dus mensen, systemen en technologieën in netwerken, moeten samenwerken om complexe problemen in onze maatschappij op te lossen. We zullen worden uitgedaagd om het anders aan te pakken, wat tegelijkertijd een kans biedt voor vernieuwing, samenwerking en structurele verbetering.

Kortom, 2026 zou wel eens het jaar kunnen zijn waarin we niet alleen geconfronteerd worden met grote uitdagingen, maar ook de kans krijgen om samen een duurzamere en innovatievere toekomst vorm te geven. Dit kan alleen als we niet in de “ontkenningsfase” blijven hangen, maar proactief inspelen op veranderingen en, zoals de Chinezen zeggen, een crisis omarmen als een kans.

Binnenkort zal ik meer blogs delen waarin ik ontwikkelingen op het gebied van technologie, de energiesector en financiële markten verder toelicht, met uiteraard suggesties hoe we als samenleving de komende crisis kunnen benutten als kans om onze wereld opnieuw vorm te geven. Volg mijn blogs dus zeker voor de nieuwste inzichten en updates.

Bronnen:

• International Monetary Fund. (2025, April 22). World economic outlook: April 2025. https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2025/04/22/world-economic-outlook-april-2025
• P. Morgan Research. (2025, juni). Global economic outlook update [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=21SmERR0Kp8
• P. Morgan Research. (2025). Recession probability. https://www.jpmorgan.com/insights/global-research/economy/recession-probability
  UCLA Anderson. (2025). Recession watch 2025. https://www.anderson.ucla.edu/about/centers/ucla-anderson-forecast/recession-watch-2025
  MarketUpdate.nl. (2025). Jim Rickards: De Fed zal geld blijven bijdrukken totdat de dollar omvalt. https://www.marketupdate.nl/nieuws/economie/valutacrisis/jim-rickards-de-fed-zal-geld-blijven-bijdrukken-totdat-de-dollar-omvalt/
• (2025). Currency in circulation. Federal Reserve Bank of St. Louis. https://fred.stlouisfed.org/series/C
• Federal Reserve Board. (2010, 13 mei). The Federal Reserve’s response to the financial crisis and actions to foster maximum employment and price stability. https://www.federalreserve.gov/newsevents/speech/kohn20100513a.htm
• Federal Reserve History. (z.d.). The Great Recession and its aftermath. https://www.federalreservehistory.org/essays/great-recession-and-its-aftermath
• Norada Real Estate. (2023). Housing Market Crash 2008: Causes, Effects, and Timeline. https://www.noradarealestate.com/blog/housing-market-crash-2008/
• (2024). Subprime mortgage crisis. https://en.wikipedia.org/wiki/Subprime_mortgage_crisis
• Federal Reserve History. (z.d.). The Great Depression. https://www.federalreservehistory.org/essays/great-depression
• (2024). Great Depression. https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Depression
• (2018, 7 augustus). Een broodje van 1 miljoen bolivar: hoe komt Venezuela af van hyperinflatie? https://nos.nl/artikel/2245044-een-broodje-van-1-miljoen-bolivar-hoe-komt-venezuela-af-van-hyperinflatie
• VRT NWS. (2018, 22 augustus). Er rot iets in de staat Venezuela: 5 antwoorden over de huidige crisis. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/08/22/er-rot-iets-in-de-staat-van-venezuela-de-huidige-crisis-uitgele
• Investing Ideas. (2024, 29 oktober). Hyperinflation in Venezuela: Consequences and Lessons Learned. https://investingideas.co/2024/10/29/hyperinflation-in-venezuela-consequences-and-lessons-learned
• BankBlog. (2023, 15 januari). Top 10 landen met de hoogste inflatie in 2022. https://bankblog.nl/2023/top-10-landen-met-de-hoogste-inflatie-in-2022