Hoe beschrijf je een beroepsproduct in een verantwoordingsverslag?

Een praktische handleiding voor vooral technische, maar ook niet-technische studies

Het schrijven van een scriptie of eindverslag over een beroepsproduct is een belangrijk onderdeel tegenwoordig van veel technische opleidingen, maar ook in niet-technische studies wordt een vergelijkbare aanpak gehanteerd. In deze blog lees je hoe je een beroepsproduct gestructureerd en verantwoord beschrijft, zodat je verslag niet alleen inzicht geeft in het eindresultaat, maar ook in het proces, de keuzes en de onderbouwing daarvan.

Lees ook deze blog voor extra informatie en handige tips.

Lees ook deze blog over veelvoorkomende fouten bij het schrijven van een beroepsproduct.

Beroepsproduct beschrijven in een verantwoordingsverslag

Hieronder volgt een gedetailleerde beschrijving per hoofdstuk van de onderdelen die in een verantwoordingsverslag moeten staan.

Titelblad en formele gegevens

Elk verantwoordingsverslag begint met een titelblad. Hierop vermeld je de titel van je verslag, je naam en studentnummer, de naam van je eerste examinator (en eventueel een tweede beoordelaar of bedrijfsbegeleider), de naam van het bedrijf of de organisatie waar je de opdracht hebt uitgevoerd, naam van je bedrijfsleider, en indien van toepassing het label ‘vertrouwelijk’. Voeg ook de datum van inlevering, het studiejaar en een versienummer toe. Dit zorgt ervoor dat je verslag direct te herleiden is tot het juiste project en de juiste student.

Begrippenlijst, managementsamenvatting en voorwoord
Na het titelblad is het gebruikelijk om een begrippenlijst op te nemen. Deze lijst bevat belangrijke termen en definities die in het verslag worden gebruikt, zodat de lezer snel inzicht krijgt in specifieke vaktermen of jargon.

Vervolgens kan een managementsamenvatting worden toegevoegd. Deze samenvatting biedt een kort overzicht van de belangrijkste bevindingen, conclusies en aanbevelingen van het verslag. Het is bedoeld voor lezers die snel de kern van het project willen begrijpen zonder het volledige verslag te lezen.

Tot slot is het voorwoord een persoonlijke inleiding waarin je dank kunt uitspreken aan begeleiders, examinatoren en andere betrokkenen. Dit geeft een persoonlijke touch aan je verslag en erkent de ondersteuning die je hebt ontvangen tijdens het proces.

Inhoudsopgave

Een overzichtelijke, automatisch gegenereerde inhoudsopgave is essentieel. Gebruik opmaakstijlen voor hoofdstukken en subhoofdstukken, zodat de structuur van je verslag duidelijk zichtbaar is. Voeg paginanummers toe en controleer of alle onderdelen en bijlagen correct zijn opgenomen.

1. Inleiding

De inleiding vormt de basis van je verslag. Hierin beschrijf je de aanleiding van het project, de context van het bedrijf of de organisatie, en de centrale probleemstelling. Geef achtergrondinformatie over de opdrachtgever, de markt, de doelgroep en de belangrijkste stakeholders. Formuleer de doelstelling van het beroepsproduct en het verslag, en benoem de hoofdvraag en deelvragen. Motiveer keuze voor deelvragen hierin ook. Operationaliseer vervolgens de belangrijke begrippen (bijv. uit de hoofdvraag), zodat je later kunt aantonen dat je oplossing daadwerkelijk het probleem oplost en voor gewenste effect zorgt. Licht ook toe waarom het onderwerp relevant is voor het vakgebied of de organisatie, en geef een korte uitleg over de opbouw van het verslag. Beschrijf hierbij ook de meerwaarde van je onderzoek: dit kan zowel economische als maatschappelijke of bijvoorbeeld psychologische meerwaarde zijn.

Beschrijf ook waarom het belangrijk is om dit probleem op te lossen en wie er bij het proces betrokken zijn. Zorg ervoor dat duidelijk naar voren komt waarom het een probleem is en wat de gevolgen zullen zijn als er geen oplossing komt.

2. Oorspronkelijke opdracht en beoogd eindresultaat

Beschrijf de opdracht zoals geformuleerd in je plan van aanpak. Geef aan wat het doel was, welke kwaliteitscriteria oftewel requirements vooraf zijn gesteld (bijvoorbeeld gebruiksvriendelijkheid, schaalbaarheid, prestaties), en hoe de opdracht is afgebakend. Licht toe wat het beoogde eindresultaat was, zoals een Proof of Concept, prototype en implementatieplan.

Requirements (kwaliteitscriteria) kunnen het beste worden onderverdeeld in de criteria wenselijkheid, haalbaarheid en levensvatbaarheid, en vervolgens gerangschikt worden met behulp van de MoSCoW-methode. Klik hier voor meer informatie hierover.

Houd er daarnaast rekening mee dat het verband tussen de doelstelling en het probleem duidelijk moet worden weergegeven.

3. Oplossingsrichtingen en de gemaakte keuze voor het beroepsproduct

In dit hoofdstuk dient beschreven te worden welke oplossingsrichtingen beschikbaar zijn voor het probleem en welke keuze gemaakt is voor het beroepsproduct. Eerst moet er op basis van marktonderzoek, gesprekken met experts en de opdrachtgever, en literatuuronderzoek een overzicht worden gepresenteerd van de mogelijke oplossingen voor het probleem.

Vervolgens moet er een zorgvuldige afweging worden gemaakt van de voor- en nadelen van elke optie, waarbij factoren zoals haalbaarheid, kosten, tijdsbestek en de impact op de doelgroep worden meegenomen. De requirements die eerder zijn opgesteld, moeten hierbij als leidraad dienen om de beste oplossing te kiezen. Dit helpt ervoor te zorgen dat de gekozen oplossing volledig voldoet aan de gestelde eisen en verwachtingen. Om de afweging objectief te maken, kan er gebruik worden gemaakt van een scoretabel waarin de verschillende oplossingen worden geëvalueerd op basis van de gedefinieerde requirements. Elke oplossing krijgt een score op verschillende criteria, waardoor duidelijk wordt welke optie het meest geschikt is.

De gemaakte keuze (voor een oplossing) moet vervolgens goed gemotiveerd worden door middel van zowel desk research (bijvoorbeeld het analyseren van bestaande literatuur en rapporten) als field research (door het raadplegen van experts, stakeholders, de opdrachtgever en relevante partijen). Op deze manier kan duidelijk worden aangetoond waarom deze oplossing de beste keuze is en welke gegevens de keuze ondersteunen.

Vervolgens moet de beste oplossing kort worden beschreven, met de nadruk op de belangrijkste kenmerken en voordelen. Daarna moet er een logische overstap worden gemaakt naar het hoofdstuk “Beroepsproduct”, waarin de gekozen oplossing verder wordt uitgewerkt naar een POC + prototype, en gedetailleerd beschreven.

4. Het beroepsproduct

In dit deel beschrijf je het ontwikkelproces van je beroepsproduct. Geef een overzicht van de stappen die je hebt gezet, van idee tot uitvoering. Beschrijf de gekozen methodologie (zoals Scrum, Kanban of Waterfall) en licht toe hoe je deze hebt toegepast. Werk het proces uit aan de hand van bijvoorbeeld user stories, sprints of fasen, en geef aan welke activiteiten zijn uitgevoerd (zoals ontwerp, implementatie, testen en feedbackloops). Onderbouw je keuzes met literatuur, best practices of feedback van stakeholders. Beschrijf de behaalde resultaten en trek conclusies. Verwijs naar bewijsstukken in de bijlagen, zoals ontwerpen, code, testresultaten of documentatie.

Verder is het zeer belangrijk om een paragraaf in dit hoofdstuk toe te voegen waarin de testresultaten duidelijk naar voren komen. Dit betekent dat je moet beschrijven op welke manier het POC (Proof of Concept) en prototype zijn getest, wie hierbij betrokken waren en waarom, en wat de verbeterpunten waren die aangebracht kunnen worden om het prototype om te zetten naar een high-fidelity prototype. Lees hier ook meer details over verschillen tussen POC en prototype.

Vergeet niet om in dit hoofdstuk ook alle deelvragen duidelijk, kort en beknopt te beantwoorden. Zorg ervoor dat de deelvragen de rode draad vormen en dat je tekst steeds hierop aansluit. Toon daarnaast aan hoe je beroepsproduct het probleem oplost en geef aan waaruit dit blijkt. Als je het prototype hebt aangepast naar een andere oplossing na testen, vermeld dit dan ook duidelijk.

5. Onderzoekend vermogen

5a. Aanpak

Toon in dit hoofdstuk aan hoe je kennis hebt verzameld, verwerkt en toegepast. Beschrijf welke onderzoeksmethoden je hebt gebruikt (zoals literatuuronderzoek, interviews, experimenten), welke bronnen je hebt geraadpleegd en waarom. Licht toe hoe je deze kennis hebt toegepast in je beroepsproduct en welke inzichten het onderzoek heeft opgeleverd. Onderbouw je keuzes en trek conclusies op basis van je onderzoeksresultaten.

Vergeet niet om hierbij duidelijk te vermelden waarom je bepaalde bronnen hebt gebruikt en hoe je deze hebt toegepast. Noem de bronnen bij naam. Als je personen hebt geïnterviewd, geef dan aan wie je hebt geïnterviewd en waarom juist deze personen zijn gekozen. Verwijs, waar relevant, naar de bijlage waarin de interviewverslagen zijn opgenomen voor meer details. Gebruik altijd de APA-richtlijnen om bronnen te vermelden. Dit geldt ook voor gesprekken die je hebt gevoerd: deze vallen onder ‘Persoonlijke Communicatie’ en moeten volgens de APA-stijl worden weergegeven.

Beschrijf verder ook heel duidelijk wat je hebt gedaan om de kwaliteit van je onderzoeksresultaten te verhogen, zoals het waarborgen van de validiteit en betrouwbaarheid door middel van triangulatie. Leg ook uit hoe je met ethische aspecten bent omgegaan en welke maatregelen je hebt genomen om ethische risico’s te beperken. Dit onderdeel is ook voor niet-technische studies van belang, omdat het laat zien hoe je tot onderbouwde beslissingen komt.

Indien je ideeën wilt krijgen over hoe je het beste kunt testen, klik dan hier voor meer informatie.

Voor meer informatie over hoe je de kwaliteit van de resultaten kunt verhogen, lees deze blog.

5b. Toelichting op gebruikte tooling

Beschrijf in dit hoofdstuk welke software, hardware en frameworks je hebt gebruikt, en motiveer je keuzes. Geef aan hoe deze tools het ontwikkelproces hebben ondersteund en welke voordelen ze boden. Dit kan variëren van ontwikkeltools en programmeertalen tot databases, testtools en ontwerpsoftware.

5c. Werkwijze en gemaakte keuzes

Geef aan of je individueel of in teamverband hebt gewerkt, hoe de taakverdeling was en welke plannings- en communicatiemiddelen zijn ingezet. Beschrijf eventuele afwijkingen van standaard werkwijzen en motiveer waarom je hiervoor hebt gekozen. Dit laat zien dat je bewust hebt nagedacht over je aanpak.

6. Afwijkende kwaliteitscriteria

Als je tijdens het project bent afgeweken van de oorspronkelijke kwaliteitscriteria, licht dan toe waarom dit nodig was, wat de impact was op het eindresultaat en hoe je eventuele risico’s hebt beheerst. Beschrijf welke maatregelen zijn genomen om de kwaliteit alsnog te waarborgen.

7. Ethische paragraaf en gevolgen

Reflecteer op ethische aspecten die relevant zijn voor je project, zoals privacy, gegevensbeveiliging, inclusie en de mogelijke (maatschappelijke) gevolgen van je beroepsproduct. Denk ook aan relevante wet- en regelgeving waarmee rekening gehouden moet worden, zoals de AVG. Geef daarnaast aan met welke gevolgen en ethische aandachtspunten je opdrachtgever rekening moet houden als het prototype wordt omgezet naar een werkend product.  Gebruik hierbij (indien nodig) een risicomatrix als hulpmiddel, waarin je zowel de risico’s als de bijbehorende aanbevelingen voor het omgaan met deze risico’s beschrijft.

8. Discussie, conclusie en aanbevelingen

Evalueer de sterke en zwakke punten van je aanpak en resultaten. Beschrijf eventuele dilemma’s of beperkingen. Beantwoord de hoofdvraag en reflecteer op de doelstellingen. Geef concrete aanbevelingen voor vervolgacties, verdere ontwikkeling en implementatie van het beroepsproduct.

Voeg hier ook een kort implementatieplan toe met concrete stappen voor de opdrachtgever. Beschrijf daarbij welke verbeterpunten aan het prototype nog nodig zijn om het succesvol door te ontwikkelen tot een werkend eindproduct.

9. Terugblik en verantwoording van de planning

Evalueer het verloop van het project ten opzichte van het oorspronkelijke plan van aanpak. Geef aan of alle doelen zijn behaald, of er vertragingen of onverwachte situaties waren, en hoe de planning is aangepast. Reflecteer op wat goed ging en wat beter had gekund.

10. Bronnenlijst

Vermeld alle geraadpleegde bronnen volgens de APA-stijl. Zorg voor consistentie en volledigheid. Dit geldt voor literatuur, interviews, websites en documentatie.

11. Bijlagen

Voeg als bijlagen het logboek toe met een overzicht van je werkzaamheden, evenals alle onderliggende documenten die behoren bij het gerealiseerde beroepsproduct. Denk hierbij aan het functioneel en technisch ontwerp, de Proof of Concept, broncode, screenshots van het prototype, interviewverslagen, experiment plannen, testscripts, user stories, modellen, architectuurdiagrammen en klasse diagrammen. Geef bij elke bijlage een korte toelichting op de inhoud en het doel ervan.

Extra tips

Zorg er altijd voor dat je verantwoordingsverslag ook zonder de bijlagen goed te begrijpen is, en is logisch navolgbaar. Neem daarom altijd de belangrijkste conclusies op in het hoofdverslag en verwijs naar de bijlagen voor aanvullende details of verdiepende informatie. Houd daarnaast rekening met het maximale aantal pagina’s dat door je opleiding is toegestaan. Verslagen die dit maximum overschrijden, worden vaak niet gelezen en automatisch afgekeurd.

Houd er ten slotte rekening mee dat je verantwoordingsverslag altijd in de verleden tijd wordt geschreven, aangezien het onderzoek bij het inleveren van het verslag al is afgerond. Schrijf zodanig dat het voor een externe persoon, die niet bekend is met de stof, ook logisch en navolgbaar is. Zorg ervoor dat alles duidelijk is en gebruik zoveel mogelijk bronnen in APA-formaat. Vermijd altijd woorden zoals ‘wij’ en ‘jullie’ en schrijf in de derde persoon.

Verantwoording van het gebruik van (Gen)AI tijdens het traject

Mocht je (Gen) AI hebben gebruikt tijdens het schrijven of bijvoorbeeld voor het ontwikkelen van het prototype, vermeld dit dan altijd duidelijk. Raadpleeg deze blog voor aanvullende informatie hierover.  Een blog met een overzicht van handige AI-tools is hier te vinden.

Conclusie

Of je nu een technische of niet-technische studie volgt, het verantwoordingsverslag van een beroepsproduct vraagt om een gestructureerde en transparante aanpak. Door bovenstaande onderdelen te volgen, zorg je ervoor dat je verslag niet alleen het eindresultaat laat zien, maar ook het proces, de keuzes en de onderbouwing daarvan. Zo lever je een scriptie op die inzichtelijk, controleerbaar en bruikbaar is voor zowel beoordelaars als toekomstige lezers.

In het kort, ziet aanpak als volgt uit:

Inleiding
→ Probleem
→ Vraagstelling/Kwestie
→ Requirements
→ Beschikbare Oplossingen en keuze van oplossing

Gekozen oplossing/beroepsproduct
→ Beschrijving POC/prototype + Hoe tot dergelijk POC/Prototype gekomen?
→ Koppeling met requirements
→ Keuzes & aanpak
→ Testresultaten & verbeterpunten
→ Gevolgen incl. ethiek & wetgeving
→ Aanbevelingen & implementatie (incl. risicomatrix)